DOCUMENTO NÚM. 85

PALEOGRAFÍA:

ELIA ROCÍO HERNÁNDEZ ANDÓN

{Portada: la cubierta tiene un sello de la Biblioteca Nacional de París, con el número del documento: 85}.

{Carátula: un sello con el nombre y número de la colección:} Mexicain 85.

Manuscrit figuratis sur papier euopeén – Texte en langue Nahuatl. Huit feuilles in – 4º  écrites au recto et au verso.

Fragment de l’histoire des anciens Mexicains.

Hauteur 0.20 cm

Largeur 0,15 cm.

Núm. 85.

[F. 1:][1]

{1}   Niman[n] ic omiquanique yn Tolla yn mexican 3 tecpatl 1156 a{ños}.

{Enseguida una representación pictográfica del topónimo, y de la cuenta de los años. Debajo de ellos, la inscripción:} Yn ipan acatl cenpohualxiuhtique yn Tollan yn mexican.

{2}   Niman ic omiquanique yn mexica yn Atlitlalacya oca[n] matlacxiuhtique ocen 10 tecpatl matlactli tecpatl

{Un recuadro con la correspondiente pictografía del topónimo, así como de la continuación de la cuenta de los años,  con la inscripción:} 1216 años Atlytlalacyan

{3}   8 acatl –1227 años.

Auh niman ic comiquanique yn Tl{ema}co[2] oca macuilxiuhtique yn mexica yn tlemacac.

[F. 1v:]

{4}   Niman ic omiquanique yn Atotonilcon yn mexican oca nauhxiuhtique 13 tecpatl 1232 años.

{La representación pictográfica del topónimo y de la cuenta de los años}.

{5}   Auh niman ic omiquanique ynn Apazco yn mexican onca matlacxihuitl omome 4 tecpatl – 1236 años. {Luego se encuentra la pictografía del topónimo y de la cuenta de los años}

Yn ipa molpili xihuitl yn Apazcon yn mexica[n] ycpac huez yn tlequahuitl yn itocan huizcol.

{6}   Niman ic omiquanique yn Tzonpanco yn mexican {3 – al margen izquierdo} ynpa tecpatl yn xihuitl nauhxiuhtinquen 1248 años[3].

{7}   {Una pictografía de la cuenta de los años, y al final la representación de un topónimo:} Tzopantli.

[F. 2:]

{8}   Niman ic onmiquanique yn Xaltocan[n] yn mexican oca nauhxiuhtique yn Xaltocan – 7 tecpatl 1252 años.

{Una pictografía de la cuenta de los años y del topónimo}.

{9}   Niman ic omiquanique yn Acalhuaca oca nauhxiuhtique yn Acalhuacan yn mexincan 11 tecpatl.

{Una pictografía de la cuenta de los años y en el recuadro final el año, encima de la representación del topónimo:} 1256 años.

{10} Niman ic onmiquanique ynn Ecatepec yn mexican oca nauhxiuhtique ynn Ecatepec 2 tecpatl xihuitl.

{La pictografía de la cuenta de los años y en el recuadro final el año, a un lado de la representación del topónimo:} 1260 años.

{11}Niman ic omiquanique yn Tolpetlac yn mexican onca chicuexiuhtinque 6 tecpatl xihuitl 1264 años.

{Una pictografía de la cuenta de los años y del topónimo}.

{12} {Una pictografía de la cuenta de los años, y en el recuadro final el año, a un lado de la representación del topónimo de Cohuatintla:} 1 tecpatl xihuitl 1272 años.

Niman ic omiquanique yn Cohuatintla yn mexica onca cenpohualxiuhtinque nima canato yn metl yn Chalco ocan caquique.

[F. 2v:]

Auh yn ohu/.../yx ocquihual/.../yaque can ocquihuallitiyaque ynn octli yn mexican.[4]

{Una pictografía de la cuenta de los años}.

{13} Niman ic omiquanique yn Huexachtitlan yn mexica oca nauhxiuhtique yn Huexachtitla 3 tecpatl.

{Una pictografía de la cuenta de los años y en el recuadro final el año, junto a la representación del topónimo:} 1292 años.

{14}  Auh niman ic omiquanique yn Tecpanyocan yn mexican oca nauhxiuhtinque ocan ipa mochiuh yn yaoyahuelaloque oca micque yn Tecpantzin y{huan} Huitzillihuitl no yehuatl yn Tetepantzin ocan ipa molpixihuitl ycpac huez yn tlequahuitl yn Tecpayo.[5]

{Una pictografía de la cuenta de los años, y a un lado de la representación del topónimo:} 12 tecpatl xihuitl 1296 años.

{15} {Una pictografía de la cuenta de los años y en el recuadro final el año, abajo de la representación del topónimo de Pantitlan:} 1300 año{s}.

Auh niman ic omiquanique yn Pa[n]titla oca nauhxiuhtique ocan ipa moma yn cocol{iz}ti yn Pantitlan yn inacayo mochtzallayan 3 tecpatl xihuitl.

[F. 3:]

{16} {Una pictografía de la cuenta de los años, y abajo del topónimo correspondiente a Amallinalpan:} 1304 años.

Niman ic omiquanique yn Amallinalpan yn o[n]pa Azcapotzalco oca[n] chincuexiuhtique yn Amallinalpa yn ipa tlatohuani Tezozomoctli yn Azcanpotzalcon yn ipa[n] xihuitl tecpatl chicome.[6]

{17} {Una pictografía de la cuenta de los años}.

Niman ic omiquaniquen yen ocenpa[n] yn Pantitlan yn mexica[n] onca nauhxiuhtique 2 ue {sic} tecpatl xihuitl.[7]

{Como continuación de la misma pictografía, la representación del topónimo Pantitlán con la inscripción}: 1312 años Patitla

{18} 6 tecpatl xihuitl 1316 años[8].

{19} Niman ic omiquaniquen yn Popo{tla} /.../ yn mexica oca nauhxiuhtiq{ue}/.../.

{Una pictografía del topónimo con la inscripción:} 10 tecpatl xihuitl Popotla 1320 años.

[F. 3v:]

{20} Niman ic omiquanique yn Techcatitla yn mexica oca nauhxiuhtique 1 tecpatl xihuitl.

{Una pictografía de la cuenta de los años, y debajo de la representación del topónimo:} 1324 años.

{21} Niman ic omiquanique yn[n] Atlacuihuaya oca nauhxiuhtinque oca quinextique yn atlatl yhua mitl yc quitocayotique Atlancuihuanya yn ipa xihuitl 5 tecpatl xihuitl 1328 años.

{Una pictografía de la cuenta de los años y de las armas atlatl y flechas}.

{22} Niman ic omiquanique yn Chapoltepec yn mexican oca cen{xiuhtique} {y}n Chapoltepec 9 tecpatl xihuitl 1332 años.[9]

[F. 4:]

{23} Auh ca o[n]ca temactlanque ynpa motlalli yn molpi xihuitl auh ca oca quimocuetique yn amoxtli oca quihuicaque yn Huitzinlihuitzin nehua yn ichpoch yn itocan Azcalxochtzin yn quihuicaque yn Colhuaca[n] ca pepetlauhtiyaque aoc tle yntech hueztiya. Auh yn oca tlatohuani yn Colhuaca intoca Coxcoxtli yn Huitzilihuitl yn ichpoch ce[n]ca quitlaocollin yn atle Maytlatzin yntech hueztian quilhui yn tlatohuani Maytlatzin Maytlatzin xicmotlaocollili yn nochpontzin tlatohuaniye. Auh nima quilhui camo niciya zan iuh yaz.

{Enseguida la representación de las dos personas desnudas atadas por las manos y el cuello con una cuerda, y sus nombres Azcalxochtzin y Huitzillihuitzin}.

{24} Niman ic omiquanique yn Colhuaca[n] ocann Iczotitlan motetecato yn[n] oca[n] Tizaapan Colhuaca oca nauhxiuhtique 3 tecpatl xihuitl 1392 años.

{Una pictografía de la cuenta de los años}.

{25} Mazoyhui yn Iczotitla[n] nonoca[n]ca oca mopilhua titoca[n] yn Iczotitla yn ipan acatl yn omoyaochiuhque yn colhuaque monamique yn xochimilca yn iquac ye quimohuitilliya yn colhuaque[n]

[F. 4v:][10]

nima ye quitohua yn tlatohuani yn Coxcoxtli yn mexica cuix aoc aque mahualhuiya nima ye quitzantzinliya niman ixpa[n] oyaque yn tlatohuani nima quimilhui tla xihualhuiya yn axca techpehuazque yn chochimilcan namechnahuatiya cenxiquipili yn aqui macizque yn amomalhua yezque.

{26} Nima quitoque yn me[n]xica[n] ca yegualli tlatohuaniye maxitechmotlaocollili chimalzoltzintli nima quinto yn tlatohuani camo niciya ca zan iuh ayazque auh yn mexican nima ye monahuatiya quitoque tley tiquitquizque mazatl yz ynic tiquiyacatequizque yn tomalhua yntla ynnacaz tiquitequilizque ca quitoz ac onenecoc yn oquitequillique.

{27} Ynima ca momaza yehuatl yn iyac mayctilo xixiquipilquentizque yn iuh yc tinquipehuazque azaquemach yez nima moxixiquipilquentique nima ye yc hui yn micallizque cequinti acaltican yn micalque oca ya otecaquen yn Cohuaa[n]pan yni mochiuh in ipa yn Colhuacan tlacateuhctli yn itocan Tetzintzinlin yn onacticac tlahuiztlin amatla zohualhuinpinli quimilhuiya mexica ye xinenemican ye tlamallo za ye yc tlamauhca ytachocaticac yquitohua xinenemican mexica ye niman aciton yn icaltencon yn chochimilca.

{28} Niman ic huallaque yn mexi{c}an nima ya tlapohuallo yn momalhua yxpa yn tlatohuani yn Coxcoxtlin nima ye quitohuan yn mexican tlatohuaniye ca ye yxquich ya tomalhua[n] za nauhxiquipilli yn otiquimacique auh nima quihualnoz yn itlahua yn tlatohuani nima ye quimilhuiya camo tlacan yn mexican quen oquichiuhque ynic oniquitenquitin zan ic oniquiquelloca ca quimotetzanhuique yn mexican auh ynahuintin zan oc hualyoltiyaque yn imal{hua}n yn mexican.

{Un dibujo de 4 cabezas de personas mirando hacia el mismo lado}.

[F. 5:][11]

{29} Acatl oca quichiuhque yn itemazcal yn oca Temazcaltitla yn temazcaltitlaco[n] ca[n] ca[n]te oca motenque. {Un dibujo de una casa, probable temascal, con la inscripción:] acatl xihuitl [y al lado izquierdo el dibujo del año acatl con el número:} 6.

{30} Niman ocan onehuaque yn tlatemoto yn Axollohua no yehuatl yn Quauhcohuatl ym omextiyaque yno ynpa quizanto acatitla yn mani tenochtli ycpac moquetzticac yn quauhtlin yn itapazol yn ipepech yxquiuh y{n} nepapa tlazoyhuitl yn tlauhquechol yn xiuhtototl yn ixquich quetzanlli auh ca oca quitaque yn itzonteco yn nepapatotome[n] yn tlazototome yn itzonteco oca zozoticaten.

{31} Auh ca oca quinoz yn diablo quimilhui oca yeyci México[12] Tenochtitla auh nima hualla yn Quauhcohuatl nima[n] ye tlanonotzan quimilhuiya yn otiquitaque yn opa otihuiya yn atl yuhqui y{n} matlatlayotl auh ca onpa oquillaquique yn Axollohua niman ic hualmocuep yn Quauhcohuatl yn iuh quimilhuico yn icnihua o[n]pa omic yn Axollohua oquitaquique yn opa otiquintaque aca nepatlan yn mani tenochtli ycpac moquezticac yn quauhtlin ynhua yn itapazol yn itlamani yn ipepech za mochi yehuatl yn nepapan tlazoynhuitl yhua ynn atl yn iuhqui matlallayotl ynn o[n]can oquillaquique yn Axollohua[n] yn ontlanonoz zan imoztlayoc yn quizaco ynn Axollohua.

{32} Nima ye quimi{l}huiya[13] ynn icnihua ca oniquitato yn Tlaloc ca onechnoz ca quitohua[n] ca oquimiyohuilti yn nocniuhtzin Hu{i}tzinllopochtlin ca oacico ca yehuatl otlazotiz ynic nemiz yn tlalticpac totonehua auh yn oquimononoz nima ye yaque tlachiyato yn oquitato yn tenochtlin yn oquitaque nima ye tlatlachpana yn itzintla tenochtli oca cotlallique yn itlalmomoz yn Xomimil auh ma ahuiltito

[F. 5v:]

yn opa quinamiquito yn colhuacatl tlacateuhtli. Nima quihualhuicaque yn oquihualhuicaque za yohualtican yn itic contlallique yn itlalmomoz quiyollotique yn tlacateccatl yn itoca Chichilquauhtlin yn Colhuaca tlacateccatl yn ipan xihuitl yn quitlallique yn itlalmomoz omen tecpatl yn xihuitl.

{Una pictografia dentro de un recuadro, de un águila parada en un nopal tomando una serpiente, y a ambos lados unos personajes sentados en icpalli junto a unas casas, con inscripciones en náhuatl debajo de ellos; el de la derecha sostiene en la mano una red que al parecer serviría para cazar aves o insectos voladores:}

{33} Nima ye quitohua yn Xomimil oca[n] nican[14] otacico matitotlatlamallica.

{34} Ocelopa nima ye quitohua ynyoyahue aca yehuatl ynic otihualnetlamaliyaque.

{Otro dibujo de dos personajes sentados, con las inscripciones:}

{35} Nima[n] quito Tenoch y{n}yoyahue aca yehuatli ynic otihualchocatiyaque yn oyetonehuac yn toyollo yn tonacayo.

{36} Quauhtli quizquin quito oquimiyyohuilti  yn tlacatl ca omaxitico yn Huitzinllopochtli ca yehuatl otlazotiz.

[F. 6:]

{La foja contiene dibujos de dos personas sentadas (hombre y mujer), así como 29 dibujos de cabezas de personas con inscripciones a un lado correspondiendo a sus nombres, y otras anotaciones:}

{37} Axollohua y{n}yo{ya}hue noteo{tzin} ynehuatl n{i}Axollohua tlenica ye nopa mochihuan ynica Tenochtitlan.

{38} Tazpaxoch nima ye quitohua totencuiyo tley tictoqualtizque.

{39} Apacueye nima ye quitohua tlacatl totecuio aca ye nica yez yn iyyotl tocomatizque.

{40} Yztohuacatl.

{41} Zoquiatl.

{42} Ahuexotl.

{43} Ahatl ypalnemohuan ic otitechmocnellili aca yehuatl ynic otinetlamatineque yn ohuiya yn otiyaochihualloqu{e}.

{44} Acacitli y{n}yoyahue tloque ye nahuaque yeca yehuatl ynic nichoca yn{ni}Acacitli yn Chapoltepec popoliuhtoc y{n} notatzin yhua yn Azcalxotzin y{n} noteycatzin.

{45} Tecalle y{n} nehuatl y{n} niTecalle ca ycnoyohua y{n} noyollo ca noconilnamiqui yn colhuaca Yczotitla tinauhxiuhtique.

{46} Olopa[n]tzincatl.

{47} Atototl.

{48} Tlazotzin.

{49} Quauhcohuatl.

{50} Chiyauhtototl.

{51} Quatecac.

{52} Tzippa.

{53} Cecuiztlin.

{54} Ypcohuatl[15].

{55} Tehuexollohua.

{56} Zicohuatl.

{57} Yntitlil.

{58} Xopil.

{59} Chichimeca Quatlacohuatl.

{60} Atlazol.

{61} Calpilcatl.

{62} Tolnahuacatl.

{63} Matlaomi.

{64} Acate[n].

{65} Tolnex.

[F. 6v:]

{Continúa el enlistado de 8 personas más:}

{66} Ocelopa.

{67} Cihuatolxoch.

{68} Atocatzin.

{69} Dequixquipanecatl[16].

{70} Quetzalmoyahuatzin nica mixiuh yn mixiuhca auh nima auh nima {sic} quitemado yn oca Temazcaltitlan auh yn iconeu{h} ydoca Cozalon.

{71} Xiuhxahual quito matitotlatlamalica.

{72} Chichiyahuatzin.

{73} Auh yn Ape[n]petz onpa mic yn Apepetzpan[17].

{74} {Un glifo del año casa y enseguida el número:} 3             1365 años.

Nica quinpeuhque yn tlacopaneca ynic pouhque za quitla chinamitl yn Maxtlato tlatohuanin/.../[18] nima ye quitohua aquinque y{n} notlalpa omotlallico mahualhuiya maquihualhuicacan chinamitl ye hualtecpa[n]callaquizque ocan huallapanchotiyaz[19] yn cocanauhtlin ynhua quachilli ynhua cincohuall ynhua cenpohualxochitl yhuan aztatl auh quihualhuicazque yn icihuahuan nica[n] mocehuiquihui

{75} Auh nim{a}n ic choca yn Quauhtli quezqui nima ye quitohuan ca[n] ticuizque yn chinamitl nima ye quinnotzan y{n} diabel {sic} quilhui macamo ximotequipachoca[n] mochihuaz auh yn tlathuic ye onca nonoc yn chinamitl nima ye yc quihuillana niman icaltencon conteca[n]ton cenca quinmotentzonhuique.

{76} Nima ye quitohua yn Maxtlaton aquique

[F. 7:]

yn camo tlacan c{a} aocmo yazque[n] nica miquizn{e}que ma huey nahualtitin auh ynima oc o[n]cuicanca xiquimontlauhtintin ynn oquichtin ma ymichcue ynmichhuipil auh yn cihua ma ymichmaxtli ynhua ymichtilma ynhua xiquinmotlamacaca[n] amo yuhcciz yn tamalli yhuan yn molli auh yn atl yeztli a[n]cayotizque auh yn ye yuhqui nima ye quimilhuiya ca quimitalhuican yn tlatohuani maoncuica[n]ca yn mexican nima ye yc chocan nima quimilhui yn diablo macamo ximotequipachocan tlatocuica[n]ca auh za nica[n] co[n]pic yn icuic yn Huehuetitla michcuetique auh yn cihua michmaxtlatique yehuatl yc qualla yn cuicatl yn queuhque mexican macihui yn cuica[n]can can ic quicuica[n].[20]

{77} Ahuu {sic} yn Maxtlaton coneuhque odechcomaca yehua ya tocuen {t}ohuipil huixahuiyaco ypalnemohuani auh yn oyuh quicac yn Maxtlato nima ye yc tetlahuizmaca quimilhui yn itahua camo tlaca ca yz popollihuizque auh nima ye quimilhuiya[n] yn diablo yn mex{i}can yn axca ye dechmictizque xiccuitlacoyonican yn callin onpa xiquizačan auh niman o[n]pa moch{i} quizque y{n} mexica[n] auh yn oquimitaque[n] a[n]oc aque[21] nima ye yc tlacahu/.../.

{78} Nima ye quitohuan tlacopaneca yeye oquiza[n] yn totatzan/.../ xinenemica[n] xiquitzizquintin auh yn mexica[n] /.../ yntech motlapalloque[n] yn tlacopaneca[n] zan oc yn /.../

[F. 7v:]

yn quimocahuaton miyocmic yn masehualli auh yn oyuh ymellelquiz nima ye yc huitzon omotlanlicon yn ixacalco.

{79} Nima quihuallahua yn itlahuan yn Maxtlaton[22] quimilhui ca moztla anpopollihuizque auh yn mexica[n] nima ye yc momitiya quichiuhque yn tlatzontectli yhua cueptli quimohuitique yc quitocayotique Cuepopa[n] auh yn ye yuhqui nima ye yc huitzon yc quinpehuazque /.../ ca huitzon Cuepopan.

{80} Auh ye huallaciya yn oca[n] ma mani yn ixacal ynic quintepoztique onca huel quimixpolloque yn Cuepopan onpa quitepehuato yn Huizquiloca onpa ye hualmonetoltiyan quitoque totecuiyohuane ma ixquich maamelleltzinquiz /.../ytzincotineque yn tlaca totecuiyo.

{81} Auh y{n} nima titlacallaquican yn ca yn/.../ yyotl aco momachi{o}tizque matotlaquauhtzontzonnati matontlatemotin matocalquetzantica o[n]pa totechua ca yez yn otomaxiticon.

{82} Auh yn oyuh quimopeuhque tlacopaneca nima ye yc quitohuan yn Acolhuacan cihuapillatohuani yn Nilacueytl quimilhuin yn inahua nonahua aquique {y}n oquimopeuhque yn tlacopaneca[n] quillamotlacan /.../ illin iuh oquimochihualtique yn tlacopanecac. Auh y{n} niman oyuh techiuhtin matiquitlapallotin.

[F. 8?:]

{83} Auh nima ye yc yauh maāhuiltiz yn Aca[n]mapixhtlin opa[n] quinamiquito yn apanohuaya.

{84} {Una pictografía de un hombre y una mujer. Ella está vestida con huipil y faldellín decorados y sostiene en la mano una planta con flor, y junto a ella la inscripción de su nombre “Ynlacueytl”. Él está vestido con maxtlatl o taparrabo, sostiene una especie de macana o macuauitl[23], y su nombre es “Acamapichtli”. En la parte inferior del recuadro:}

4 tochixihuitl 1366 años yn utlacat Huitzilitli {esta última frase está escrita de otra mano}.

{85} Auh yn Ilacueytl Cohuatlych{a}n tlatoca cihuapillatohuani catca auh yn quichiuhque yn iconeuh ytoca Huitzinllihuitzin ycoltzin ytoca[n] yn quitocayotique Huitzillihuitzin yn onpa[n] popolliuhtoc yn Chapoltepec.

{Enseguida una pictografía de la cuenta de los años, que continúa en la siguiente foja}.

[F. 8v?][24]

{86} Xihuitl /.../ 1 te{c}patl xihuitl años 1376. [Con letra muy grande sobre la pictografía:] N[úmero] 14.

{87} {Sigue una pictografía de un personaje sentado en un icpalli y con tocado. Frente a él, la inscripción:} Nica cotlatocatlallique yn Acamapich co[n]tzinti yn tlatocayotl cen tecpactl xihuitl ynic co{tlato}catlallique yn mexican.

{88} {Una pictografía con la continuación de la cuenta de los años, y después:} Nica miquico yn Acamapichtli.

{89} Niman ic omotlalli yn Huitzillihuitzin acalxihuitl {continúa la cuenta de los años}  {te}moque chachapolti yn ipa calli.

---

[1] Esta foja tiene algunas anotaciones al margen que parecen haber sido inscritas en otra época: “no 2, 15, 8, 7”.

[2] La tinta en esta parte del documento es muy suave, por lo que no se aprecia del todo las letras que había originalmente. Sin embargo, por el documento núm. 40 de la misma colección de la Biblioteca Nacional de Francia, se sabe que se refiere a Tlemaco.

[3] Hay dos fechas: 1240 y enseguida agregaron un 8 para que se viera como 1248, pero sin tachar el 0. La fecha correcta es 1248.

[4] Las palabras tienen manchas o bien la tinta es suave.

[5] Hay una tachadura al final del párrafo, pero no se ve lo que decía.

[6] En esta pictografía no está representado el segundo topónimo (Azcapotzalco).

[7] Enseguida la pictografía correspondiente continúa, pero el papel literalmente está cortado a la mitad hacia el ángulo inferior derecho, según se observa, por presentar varios dobleces, de tal manera que no se aprecia lo que contenía, pues sólo se ven algunas letras y dibujos.

[8] No se puede apreciar la descripción en esta parte por la rotura, por lo que sólo se registran los años.

[9] Al corresponder al reverso de la foja anotada anteriormente, aquí la rotura impide saber el contenido del faltante. Al final se alcanza a apreciar la representación pictográfica de un topónimo que podría ser Chapoltepec.

[10] Al haber cambio en la vuelta de algunas fojas, las primeras letras de la siguiente foja se encuentran inscritas en el final de la que termina. Es una forma tradicional de escritura en la época colonial. Para efectos de la traducción más adecuada posible del presente documento, se observó con detalle la repetición de tales letras y su correcto registro.

[11] Las primeras líneas de esta foja parecen corresponder a la continuación de la anterior, aunque no hay mucha relación con el contenido.

[12] México se encuentra acentuado en el original, aunque bien podría tratarse de una mancha.

[13] Al inicio de esta palabra el papel está roto. Sin embargo no parecen faltar muchas letras de las palabras que finalizan en cada uno de los cuatro renglones que abarca la rotura.

[14] Antes de esta palabra hay dos letras que no concuerdan con lo escrito. Parecen ser las letras “se”, por lo que diría “se nican”.

[15] Parece decir Ipcohuatl, Epcohuatl o incluso con una “Z” al inicio. El nombre correcto probablemente sea Izcohuatl.

[16] En este renglón y en el siguiente hay algunas palabras con influencia de las grafías propias del español: se trata de la letra  “t” sustituída con “d”, a pesar de que el documento no contiene escritura en español.

[17] Llama la atención que todas las personas y rostros enlistados están dirigidas hacia el mismo lado, excepto este último personaje, quien está viendo de frente, y cuyo cabello se diferencía notoriamente de los demás.

[18] Manchado de tinta.

[19] La forma en que termina esta palabra es extraña, pues pareciera conjugar dos tiempos verbales: la partícula “ya” correspondiente al copretérito, y la “z” que indicaría un futuro. Aquí retomé la palabra como una posible conjugación del causativo “tía” con futuro, que en condiciones normales se registraría en el verbo como huallapanchotiz, pero que en todo caso aquí se conservaría completo como huallapanchotiyaz.

[20] Cuetia y maxtlatia son registrados por Siméon (op cit, retomando a Olmos), como “ser señor, ser honrado, estimado”, en sentido figurado.

[21] En esta palabra, aunque sí hay una tilde o guión arriba de la a: a[n]ocaque, es probable que originalmente pretendieron escribir aoc aque, por el sentido de la oración, de manera que sobraría el rasgo de la “n”.

[22] Esta palabra está escrita con varias tachaduras: Max/.../tla/.../ton.

[23] Macuauitl con obsidiana. Este dato lo suministró Eustaquio Celestino.

[24] En la parte superior de la foja dice “en 7 fox[as]” y en la esquina superior derecha “f 15”.